Ψυχική υγεία και Κοινότητα –  μέσα από την κοινοτιστική οπτική

  Οι κοινωνίες μας στα περισσότερα σημεία του πλανήτη, εδώ και χρόνια, φαίνεται  πως δεν μας χωρούν όλ@. Για αυτούς τους «περιέργους», τους «αλλοπρόσαλλους», με την «ακατάληπτη γλώσσα» που «ζουν στο δικό τους κόσμο» και δεν μπορούν να «προσαρμοστούν»  οι δρόμοι δεν είναι πολλοί.  Άλλοτε στο Μεσαίωνα, τους ξαπόστελναν με «καραβιές τρελών» στα ξερονήσια, αργότερα στα νεότερα χρόνια, με το μανδύα του ψυχιατρικού ιδρύματος κατέληγαν πάλι σε νησιά απαξιωμέν@ και εγκαταλελειμμέν@ να βιώνουν μια ζωή αβίωτη,  στα χωριά πάλι, με μεγαλύτερη απενοχοποίηση τ@ έπαιρναν με τις πέτρες, σε κάποια καθεστώτα από την άλλη, βρέθηκαν κυριολεκτικά στη θέση των πειραματόζωων… Όπως και να χει, οι «αποκλίσεις» στα ζητήματα ψυχικής υγείας, διαχρονικά  αντιμετωπίζονται με τρόπο που οδηγούν στην απόρριψη.  Οι «ψυχικά ασθενείς» είναι «απόκληροι», είναι «άχρηστοι» είναι «ανεπιθύμητοι» για ένα σύστημα που την αξία του ατόμου την υπολογίζει με κριτήρια παραγωγικότητας και κέρδους.

  Πριν μερικούς μήνες, διαπιστώσαμε πως στη γειτονιά μας υπάρχει οικογένεια με σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας. Προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε και να βοηθήσουμε, όμως η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί, ξεπερνούσε τις δυνατότητες χειρισμού από πλευράς μας και μετά από μια σειρά επαφών και ενεργειών, ήρθαμε σε επαφή με την Πρωτοβουλία  για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία και μαζί προχωρήσαμε στη μόνη «δυνατότητα» που επιτρέπεται από το κράτος γι’ αυτούς τους ανθρώπους.  Η συμβολή της Πρωτοβουλίας Ψ υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τον χειρισμό της κατάστασης, καθώς πέρα από τις προθέσεις και το πως αντιλαμβανόμαστε τη «διαφορετικότητα» υπήρχε και άγνοια για αυτήν την «διαφορετικότητα».  Με συνεχή και σταθερή παρουσία, φρόντισαν σε συνεργασία μαζί μας, οι άνθρωποι να λαμβάνουν τη φαρμακευτική αγωγή τους και να καλυφθούν οι ανάγκες τους που ξεκινούν από την καθημερινή τους σίτιση και φτάνουν ως την επισκευή του χώρου που διαμένουν ή έως το επίδομα που δικαιούνται ως ψυχικά πάσχοντες ή έως την απλή βόλτα στη γειτονιά ή ένα ζεστό μπάνιο. Πράγματα δηλαδή που το καθέν@ μας δικαιούται και αν οι κοινωνίες μας ήταν αλλιώς, δεν θα ήταν καν αντικείμενο συζήτησης.

 Η συνεργασία μας ως Κοινότητα Κατειλημμένων Προσφυγικών μαζί με την Πρωτοβουλία Ψ, η οποία έχει πολιτικό προσανατολισμό για μια άλλη (αντι-) θέσμιση για την ψυχική υγεία, για ένα κίνημα «από τα κάτω», και η από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων της ψυχικής υγείας που στο μεγαλύτερό τους μέρος έχουν ρίζες κοινωνικές, δημιούργησε την επιθυμία για μια σταθερή παρουσία της ομάδας στη γειτονιά μας, μια γειτονιά που έχει πολλές ομοιότητες με κάθε γειτονιά αυτού του τόπου ή και του κόσμου όλου, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει και πολλές διαφορές.

Για τις ομοιότητες με τις άλλες γειτονιές δεν χρειάζεται να αναφέρουμε πολλά, καθώς σε μία γειτονιά με ταξικά χαρακτηριστικά των από τα κάτω, θα βρούμε κοινές ταξικές αφετηρίες, κοινές οικονομικές δυσκολίες, ανεργία, ελάχιστη έως καθόλου πρόσβαση στην περίθαλψη υγείας, στην εκπαίδευση, κοινή αγωνία για το μέλλον…

Στις διαφορές όμως με τις άλλες γειτονιές θα βρούμε πολλές, καθώς πρωτίστως πρόκειται για μια γειτονιά που είναι κατειλημμένη κι εκ των πραγμάτων έχει πάρει θέση απέναντι στο κράτος, «βγάζοντας  γλώσσα» στο νόμο και την ιδιοκτησία. Η συλλογικόποιησή μας βασίζεται όχι μόνο στη χρονική συγκυρία ή στον κοινό χώρο, αλλά κυρίως πάνω στη βάση του αγώνα με όρους αυτονομίας και κοινοτισμού. Πολιτικά υποκείμενα, άνθρωποι από διαφορετικές πολιτισμικές αφετηρίες, από διαφορετικές εθνικότητες και θρησκείες, μέσα από αγώνες χρόνων της Συνέλευσης και της Κοινότητας, τόσο πάνω στην κουλτούρα συνύπαρξης τόσων διαφορετικοτήτων σε κοινό πεδίο, όσο και πάνω στην ενδυνάμωση της κοινότητας, υλικά, εδαφικά, πολιτικά, δεν θα ήταν άστοχο να ειπωθεί ότι στην γειτονιά των Προσφυγικών έχει επιτευχτεί ένα ιδιόμορφο καθεστώς συντροφικότητας, που βασίζεται στην αλληλοαποδοχή και στην προσπάθεια αλληλοκατανόησης πάνω σε ένα οριζόντιο πεδίο.

Ζούμε μαζί, όχι με την έννοια της απλής γειτνίασης  όπου το καθέν@ από μας θα κλείσει την πόρτα του σπιτιού του κι εκεί θα μείνει μόν@ του με τα προβλήματά του και την όποια ασφάλεια της ιδιωτικότητάς του, αλλά τα ζητήματα που προκύπτουν επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα και τις ζωές όλων μας. Είναι αδύνατον να προσπεραστούν προβλήματα πρακτικά, υλικά, πολιτικά, ζητήματα ψυχικής υγείας, πατριαρχικών συμπεριφορών, έμφυλων διαχωρισμών ή αξιακού περιεχομένου, γιατί ο τρόπος που έχουμε επιλέξει να ζούμε στη γειτονιά των προσφυγικών είναι κοινοτικός.

Ο κοινοτισμός  βασίζεται  όχι μόνο στην οργάνωση της παραγωγής και της οικονομίας, αλλά και στις κοινωνικές-πολιτισμικές-πολιτικές σχέσεις των ανθρώπων. Η Συνέλευση της Κοινότητας των Κατειλημμένων Προσφυγικών που συγκροτήθηκε την περίοδο του 2010-2012 πάνω στην κοινή θέση της προοπτικής δημιουργίας μιας κοινότητας αγώνα, μιας κομούνας εν εξελίξει, όπως έγινε τότε αντιληπτή,  είναι  ανοιχτή σε όλες/ους/@ μέσα στην κοινότητα, με σκοπό τον ανοιχτό διάλογο και τη λήψη αποφάσεων για θέματα που αφορούν την κοινότητα ως σύνολο.

Ο κοινοτικός τρόπος ζωής δεν μας επιτρέπει να είμαστε παρατηρητές. Εμπλεκόμαστε με κάθε τρόπο: συναισθηματικά, πρακτικά, ηθικά, πολιτικά με όποιο «πρόβλημα» προκύπτει κι επιδιώκουμε την κοινή επίλυση.  Κοινή μας θέση είναι ότι είμαστε διαφορετικ@ και η κάθε διαφορετικότητα δεν αντιμετωπίζεται ως τέτοια, αλλά ως μέρος ενός κόσμου που μας χωράει όλ@. Στα ζητήματα ψυχικής υγείας δεν θα μπορούσαμε παρά να έχουμε την ίδια αντίληψη και στάση.

Γνωρίζουμε ότι οι ρίζες της ψυχικής υγείας όλων μας είναι κοινωνικές και ότι όλα μας είμαστε παιδιά του ίδιου συστήματος. Με αυτήν την παραδοχή λοιπόν, προσανατολιζόμαστε στο να μην κάνουμε καμία «επανένταξη» κανενός μέσα στην κοινότητα, γιατί απλά δεν τ@ θέτουμε εκτός,  αλλά να αντιμετωπίζουμε όλ@ μας ως ισότιμα μέλη με τη γνώση ότι αύριο μπορούμε να βρεθούμε σε μία τέτοια θέση που να χαρακτηριστούμε κι εμείς ως «ψυχικά ασθενείς».  Έτσι, παίρνουμε την ευθύνη για αυτό το «ζούμε μαζί»,  συλλογικοποιώντας το βίωμα και προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ρήξη στην ιδιώτευση που ως γνωστόν δημιουργεί ή ενισχύει τα ζητήματα ψυχικής υγείας. Στεκόμαστε μαζί με τους ανθρώπους και παλεύουμε μαζί τους για τα καθημερινά προβλήματα βρίσκοντας μαζί τις λύσεις και ενδυναμωνόμαστε το καθέν@ ξεχωριστά και η κοινότητα ως σύνολο. 

Συμπεριληπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαχείριση ζητημάτων ψυχικής υγείας, είναι άμεσα συναρτημένη με το κράτος και τον καπιταλισμό και ως προς αυτό, η επαναστατική διαδικασία είναι θεραπευτική.  Σε πείσμα των καιρών,  κόντρα στη διάχυση φόβου, ενάντια σε κάθε πολιτική που εχθρεύεται τον άνθρωπο και στιγματίζει τη διαφορετικότητα, είμαστε εδώ για να δώσουμε τα ίδι@ λύσεις στην καθημερινότητα μας με Αντίσταση, Αλληλεγγύη και Αυτοοργάνωση.